دیابت در کودکان بیماری‌ای نیست که بخواهید از کنار آن راحت بگذرید. مرض قند بیماری خاموشی است که ناگهان متوجه آن می‌شوید. مثلا ممکن است احساس کنید کوکتان انرژی لازم برای بازی کردن را ندارد. شاید فکر می‌کنید بیش از حد خسته است. اخیرا، کودکان دچار شب ادراری میشود؛ در حالیکه قبلا با چنین مشکلی مواجه نبوده‌اید. اگر بخواهید به تنهایی با دیابت کودکان مقابله کنید، شاید بیماری شما را مغلوب کند. در حالیکه با کمک پزشک متخصص درصد پیروزی شما بسیار بیشتر است.
فهرست مطالب
- دیابت کودکان چیست؟
- معرفی انواع دیابت کودکان
- علت دیابت در کودکان چیست؟
- علائم و نشانه‌های دیابت در کودکان چیست؟
- دیابت در کودکان چگونه تشخیص داده میشود؟
- عوارض دیابت در کودکان چیست؟
- درمان دیابت در کودکان چیست؟
- سخن پایانی و سوالات متداول
دیابت کودکان چیست؟
قند خون بالا در کودکان زمانی اتفاق می‌افتد که سطح گلوکز بیش از حد در خون افزایش پیدا می‌کند. گلوکز قندی است که بدن برای تامین انرژی به آن نیاز دارد. این بیماری به طور کلی به دو دسته اصلی تیپ ۱ و تیپ ۲ تقسیم میشود.
دیابت تیپ یک معمولا به دلیل اختلالات ژنتیکی رخ می‌دهد. این دیابت در کودکان بیشتر شایع است. در طی آن غده لوزالمعده که به عنوان بخشی از دستگاه گوارش به‌شمار می‌رود، قادر به تولید هورمون انسولین نیست. این هورمون وظیفه هدایت گلوکز به سلول‌های بدن را دارد. وقتی انسولینی در بدن وجود ندارد، گلوکز نیز در اختیار سلول‌ها قرار نخواهد گرفت و در خون جمع میشود. به این ترتیب مرض قند در کودکان از همان بدو تولد بروز خواهد کرد.
دیابت نوع دو، همان مرض قندی است که ممکن است آن را با نام دیابت بزرگسالان نیز بشنوید. نام این بیماری شاید کمی گمراه کننده باشد. با افزایش چاقی، کم‌تحرکی و بی‌تحرکی در کودکان و نوجوانان، بروز دیابت نوع دو در این گروه سنی افزایش پیدا کرده و در واقع باید گفت زنگ خطر آن به صدا درآمده است.به طور کلی میزان ابتلا به دیابت نوع دو بسیار بیشتر از نوع یک است. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله نشانه های آبله مرغان در کودکان را بخوانید. نوع دوم بیماری به دلیل رژیم غذایی و سبک نادرست زندگی بروز پیدا می‌کند، به همین دلیل قابل پیشگیری است.
معرفی انواع دیابت کودکان
اگرچه دیابت نوع ۱ و نوع ۲ شرایط متفاوتی هستند، اما هر دو بر روند استفاده بدن از هورمون انسولین تأثیر می‌گذارند.دیابت نوع ۱ در کودکان که قبلاً دیابت نوجوانان نامیده می‌شد، زمانی رخ می‌دهد که پانکراس قادر به تولید هورمون انسولین کافی نباشد. بدون انسولین، قند جذب شده از غذا نمی‌تواند از خون جذب سلول‌ها شود و در نتیجه سطح قند خون بالا می‌رود.اگرچه افراد می‌توانند در هر سنی، از اوایل کودکی تا بزرگسالی به دیابت نوع ۱ مبتلا شوند، اما میانگین سنی در هنگام تشخیص ۱۳ سال است. تخمین زده میشود که ۸۵٪ همه تشخیص‌های دیابت نوع ۱ در افراد زیر ۲۰ سال اتفاق می‌افتد.
دیابت نوع ۲ در کودکان خردسال کمتر شایع است و زمانی رخ می‌دهد که گیرنده‌های سلولی هورمون انسولین در بدن به‌درستی کار نکنند. در نتیجه با وجود انسولین کافی، گلوکز یا قند خون در جریان خون انباشته میشود.معمولا علت اصلی بروز این مشکل مصرف بیش‌ازحد انواع کربوهیدرات و چاقی است. در واقع، سلول‌ها در اثر مواجهه بیش‌ازحد با قند، دچار مقاومت نسبت به هورمون انسولین می‌شوند.
اگرچه احتمال ابتلا به دیابت نوع ۲ با افزایش سن زیاد میشود، اما کودکان نیز می‌توانند به آن مبتلا شوند. بیش از ۷۵ درصد از کودکان مبتلا به دیابت نوع ۲ دارای یک فرد نزدیک مانند والدین، خواهر یا برادر هستند که به‌دلیل ژنتیک یا عادات بد سبک زندگی به این بیماری مبتلا شده است. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله سندرم آنجلمن چیست را بخوانید.
اغلب به‌راحتی با کاهش وزن، شروع یک رژیم غذایی سالم همراه با کاهش مصرف چربی و قند، ورزش بیشتر و حفظ یک وزن متعادل درمان میشود. گاهی اوقات، این نوع از قند کودکان نیاز به دارودرمانی دارد.جالب است بدانید که نوع دیگری از دیابت به نام دیابت بی‌مزه در کودکان وجود دارد. علت اصلی بروز آن یک اختلال نادر در سیستم هورمونی است که باعث کمبود هورمون آنتی‌دیورتیک (ضدادراری) میشود. در نتیجه مانند دیابت نوع ۱ و ۲ منجر به افزایش حجم ادرار میشود.
علت دیابت در کودکان چیست؟
اگر قند کودکان از نوع اول باشد، به عنوان یک بیماری ژنتیکی و خود ایمنی از آن یاد میشود. در این شرایط ژن‌هایی که باعث بروز بیماری می‌شوند، از والدین به فرزند انتقال پیدا خواهند کرد. در دیابت نوع یک، سیستم ایمنی بدن، به سلول‌های لوزالمعده که مسئول تولید انسولین هستند، حمله می‌کنند و آنها را از بین می‌برند. به این ترتیب بدن قادر به تولید این هورمون نخواهد بود. گلوکز تولید شده از مواد غذایی در خون تجمع می‌کند و به این ترتیب قند خون بالا رخ می‌دهد. البته گاهی اوقات ابتلا به برخی عفونت‌ها می‌تواند باعث بروز این نوع مرض قند نیز شود. علائم بیماری پس از چند هفته ظاهر می‌شوند.
دیابت نوع دو، به دلیل عادات اشتباه غذایی و همچنین نداشتن برنامه ورزشی مناسب بروز پیدا می‌کند. البته وراثت نیز از فاکتورهای ریسک آن به‌شمار می‌رود. با این حال اگر رژیم غذایی و سبک زندگی سالمی داشته باشید، به راحتی میتوانید از بروز بیماری پیشگیری کرده و آن را کنترل کنید. علائم بیماری در مدت زمان طولانی بروز پیدا خواهند کرد. ممکن است کودک شما به این بیماری مبتلا باشد، اما علائم و نشانه‌ای از قند خون بالا را در او نبینید. به همین دلیل اگر در گروه پرخطر قرار دارید، لازم است آزمایش خون را جدی بگیرید. گاهی اوقات بیماری آنقدر پیشرفت می‌کند که به سایر ارگان‌های مهم بدن مانند کلیه آسیب وارد می‌کند.
علائم و نشانه‌های دیابت در کودکان چیست؟
معمولا علائم بیماری قند در کودکان، نوجوانان و بزرگسالان مشابه است. اگرچه برخی از علائم در هر دو نوع دیابت رایج است، اما تفاوت‌هایی وجود دارد که به تشخیص آنها کمک می‌کند.معمولا علائم دیابت نوع یک در کودکان به سرعت در طی چند هفته ایجاد میشود.
علائم دیابت نوع ۱ کودکان
علائم اصلی قند نوع ۱ در کودکان و نوجوانان عبارتند از:
- افزایش تشنگی. کودک ممکن است بیش‌ازحد معمول مایعات بنوشد و احساس کند نمی‌تواند تشنگی خود را برطرف کند.
- افزایش دفع ادرار. ممکن است کودک به طور مکرر از دستشویی استفاده کند یا نوزادان پوشک سنگین‌تری داشته باشند. حتی ممکن است بی‌دلیل شب ادراری آغاز شود.
- احساس گرسنگی مداوم
- کاهش وزن. ممکن است کودک بی‌دلیل مدام در حال کاهش وزن باشد.
- خستگی. ممکن است بدون انجام فعالیتی، کودک بیش‌ازحد معمول احساس خستگی کند.
- تحریک‌پذیری عصبی
- احساس بوی میوه در دهان هنگام تنفس
- تاری دید
اصولا افزایش تشنگی، افزایش دفع ادرار، خستگی و کاهش وزن اصلی‌ترین علائم دیابت در کودکان زیر ۳ سال قبل از تشخیص هستند. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله درمان فوری تنبلی چشم کودکان را بخوانید.
علائم دیابت نوع ۲ کودکان
علائم اصلی دیابت نوع ۲ عبارتند از:
- تکرر ادرار به‌خصوص در شب
- افزایش تشنگی
- خستگی بیش‌ازحد
- کاهش وزن غیر قابل توضیح
- احساس خارش در اطراف اندام تناسلی (احتمالاً به‌دلیل عفونت قارچی)
- بهبود آهسته بریدگی‌ها یا زخم‌ها
- تاری دید در نتیجه خشکی چشم
یکی دیگر از علائم قند در کودکان به‌دلیل مقاومت سلول‌ها به انسولین، ایجاد لکه‌های تیره و مخملی روی پوست است که آکانتوز نیگریکانس (acanthosis nigricans) نامیده میشود.سندرم تخمدان پلی‌کیستیک بیماری دیگری است که اغلب با دیابت نوع ۲ همراه است. اگرچه به خودی خود نشانه‌ای از آن نیست. والدین و مراقبان باید در صورت مشاهده هر یک از علائم فوق، کودک خود را نزد پزشک ببرند.
دیابت در کودکان چگونه تشخیص داده میشود؟
اگر کودک شما جزء گروه‌های پرخطر است، توجه به علائم نمی‌تواند راه‌حل مطمئنی برای تشخیص قند خون بالا در آنها باشد.بهترین راه آزمایش خون است. آزمایش قند خون می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- آزمایش A1C
- آزمایش قندخون ناشتا (fbs)
- آزمایش تحمل گلوکز(OGTT)
- آزمایش قند خون دوساعته (۲hpp)
- آزمایش قند خون تصادفی
عوارض دیابت در کودکان چیست؟
دیابت در کودکان در طولانی مدت می‌تواند باعث بروز مشکلات زیر شود:
- آسیب به سیستم قلبی و عروقی
- بروز بیماری‌های چشمی
- آسیب رساندن به کلیه‌ها و دیگر ارگان‌های مهم بدن مانند کبد
- سطح بالای قند خون منجر به آسیب عصبی (نوروپاتی) میشود
- خشکی پوست
- بیماری‌های دهان و دندان
درمان دیابت در کودکان چیست؟
در فرایند درمان قند در رابطه با کودکان شیوه‌ها و الزامات متعددی به کار گرفته میشود که در این بخش به معرفی آنها می‌پردازیم:
نظارت مداوم
نظارت مداوم بر گلوکز نوین‌ترین روش برای نظارت بر قند خون در روند درمان دیابت نوع یک در کودکان است. چنین روشی بیشتر برای افرادی می‌تواند مفید باشد که معمولأ علائم هشداردهنده هیپوگلایسمی ندارند. در نظارت پیوسته بر گلوکز از سوزن نازک در زیرپوست استفاده میشود که به‌طور دقیق میزان گلوکز را در هر یک دقیقه ارزیابی می‌کند.
البته لازم به ذکر است که این روش برای درمان قند نوع یک در کودکان تابه‌حال به‌عنوان یک روش استاندارد و دقیق برای ارزیابی میزان قند خون معرفی نشده است بلکه روشی کمکی برای درمان دیابت نوع یک در کودکان محسوب میشود اما جایگزین نظارت مداوم بر قند خون نیست.
دریافت انسولین
دریافت انواع مختلف انسولین ازجمله انسولین کوتاه اثر، انسولین با اثر طولانی‌مدت و انسولین با اثر متوسط یکی دیگر از گزینه‌های درمان است.
پیروی از رژیم غذایی سالم
یکی دیگر از روش‌های درمان قند در کودکان که شاید بتوان از آن به‌عنوان مهم‌ترین روش یاد کرد، دنبال نمودن یک رژیم غذایی سالم تحت نظر پزشک متخصص است. البته این رژیم غذایی تا پایان عمر با او همراه نخواهد بود. برای آگاهی از تغذیه افراد دیابتی میتوانید مقاله مرتبط با آن را در مجله هومکا مطالعه کنید.
در چنین رژیمی معمولأ مصرف سبزیجات و میوه‌ها در کنار استفاده کم از سرخ‌کردنی‌ها توصیه میشود. در رژیم غذایی درمان دیابت نوع یک در کودکان، متخصص اطفال و تغذیه به مصرف کم فرآورده‌های حیوانی و شیرینی هم تأکید دارد. البته این به معنای قطع مصرف خوراکی‌های مذکور نیست و کودک هرچند وقت یک‌بار می‌تواند از آنها استفاده کند.
ورزش
یکی از روش‌های بسیار مهم برای درمان اکثر بیماری‌ها ازجمله دیابت در کودکان ورزش است. نکته مهم در رابطه با تأثیر ورزش در کنترل و بهبود دیابت نوع ۲ اهمیت شروع به‌موقع آن است. درواقع اگر ورزش در مراحل اولیه دیابت و پیش از نیاز به تجویز دارو شروع گردد، اثرات آن در بهبود کنترل دیابت چشمگیرتر خواهد بود. انجام ورزش‌های هوازی به مدت ۳۰ دقیقه و حداقل ۴ تا ۵ روز در طول هفته برای درمان دیابت در کودکان بسیار مفید است.
سخن پایانی
شما در این مقاله با دیابت در کودکان آشنا شدید.همچنین از علائم و عوارض و درمان آن آگاه شدید.اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
دیابت در کودکان از چه سنی شروع میشود؟
ابتلا به دیابت سن خاصی ندارد. تیپ یک آن از همان بدو تولد می‌تواند کودک را درگیر کند. دیابت نوع دو نیز با توجه فاکتورهای ریسک در هر سنی می‌تواند بروز کند. که برای آشنایی بیشتر با آن میتوانید مقاله تفاوت بین دیابت نوع یک و دو را مطالعه کنید.دیابت کودکان (تیپ ۲) معمولا در ابتدای نوجوانی تشخیص داده میشود. این امر به هورمون‌هایی است که در دوران بلوغ ترشح می‌شوند. آنها استفاده از انسولین را سخت‌تر می‌کنند. این موضوع در دختران اهمیت بیشتری دارد.
آیا دیابت در کودکان درمان قطعی دارد؟
دیابت در کودکان و بزرگسالان درمان قطعی ندارد. اما خبر خوب این است که به راحتی میتوانید آن را تحت کنترل درآورید و یک زندگی طبیعی داشته باشید. برای این منظور فقط باید سعی کنید سالم زندگی کنید. متخصصان غدد و تغذیه در این زمینه می‌توانند به شما کمک کنند.
