در دهه ۱۹۹۰، همزمان با گسترش استفاده از کامپیوترهای شخصی، به خصوص برای الکترونیکی کردن پرونده‌ها، سلامت الکترونیک یا eHealth شکل گرفت. در اوایل قرن 21 با رشد اینترنت و ورود نسخه دوم وب (web 2.0) همین مفاهیم با عنوانی مانند نسخه دوم سلامت دیجیتال یا Health 2.0 وارد عرصه سلامت شد. با همه‌گیر شدن موبایل در اواسط دهه 2000 شاخه جدیدی به نام سلامت همراه یا Mobile Health (mHealth) معرفی گردید. پس از آن نیز با دیجیتالی شدن همه ابعاد زندگی انسان‌ها امروزه حوزه‌ای به نام سلامت دیجیتال (Digital Health) به وجود آمده است.
فهرست مطالب
- سلامت دیجیتالی چیست؟
- خدمات سلامت دیجیتال چیست؟
- دسته‌بندی استارتاپ‌های سلامت دیجیتال چگونه است؟
- انواع راهکارهای سلامت دیجیتال چیست؟
- بررسی مهم‌ترین عوامل هزینه‌ساز در نظام سلامت
- سلامت دیجیتال در ایران چطور به کاهش هزینه‌های درمان کمک خواهد کرد؟
- نقشه نوآوری سلامت الکترونیک چگونه است؟
- سخن پایانی و سوالات متداول
سلامت دیجیتالی چیست؟
طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی، eHealth به معنی استفاده از تکنولوژی‌های اطلاعات و ارتباطات و mHealth به معنی استفاده از تکنولوژی‌های موبایل و بی‌سیم (Wireless) در سلامت است. همین سازمان، سلامت دیجیتال را به عنوان حوزه‌ای بزرگ که eHealth و mHealth به علاوه استفاده از تکنولوژی‌های نوظهور از جمله داده‌های کلان (Big Data)، ژنتیک (Genomics) و هوش مصنوعی (Artificial Intelligence) در ارائه راهکارهای نوین حوزه سلامت، همگی زیرمجموعه‌های آن هستند، تعریف نموده است.
بخش مراقبت‌های بهداشتی به یک انقلاب دیجیتال تبدیل شده‌است. فناوری در هر فرآیند جای خود را دارد. مفهوم سلامت دیجیتال یا سلامت الکترونیک، برای تعیین استفاده از فناوری اطلاعات و ازتباطات در بخش مراقبت‌های بهداشتی و تجهیز آن به منابع پیشرفته در جهت اطمینان از مدیریت کارآمدتر و تشخیص بهینه برای مراقبت بهتر از بیمار می‌باشد. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله سامسونگ health چیست را بخوانید. این شامل نوآوری‌هایی در زمینه‌های مختلف مانند ارتباط پزشک و بیمار، تحقیقات و مدیریت بیمارستان است.
خدمات سلامت دیجیتال چیست؟
یکی دیگر از مزایای بزرگ فناوری های جدید در بخش مراقبت های بهداشتی ، چگونگی همه کاره بودن آنها است. در اینجا برخی از گسترده ترین راه حل های ارائه شده وجود دارد:
- Telehealthارائه مراقبت از راه دور به این معنی است که افراد در مناطق دورافتاده با دسترسی محدود به مراقبت‌های بهداشتی می‌توانند مراقبت‌های پزشکی موردنیاز خود را دریافت کنند. همچنین باعث صرفه‌جویی در وقت، پول و مسافرت برای بیماران و پزشکان می‌شود.
Appsداشتن اپلیکیشن‌های تلفن همراه که به‌صورت ویژه برای سلامت هستند، تلفن‌های هوشمند ما را به مربیان شخصی، مانیتورهای خواب، دستگاه‌های تشخیصی و موارد دیگر تبدیل می‌کند که برای متخصصان مراقبت‌های بهداشتی و بیماران مفید می‌باشد.
Serious Gamesاین بازی‌های ویدئویی مخصوص، به‌عنوان یک منبع یادگیری برای متخصصان مراقبت‌های بهداشتی و دانشجویان در جهت افزایش آموزش استفاده می‌شود. همچنین می‌توانند توسط افرادی که مایل به کسب اطلاعات بیشتر در مورد آسیب‌شناسی‌های خاص هستند، مورد استفاده قرار گیرد.
Wearable technology اصطلاح معروف پوشیدنی، شامل لباس‌ها و لوازم جانبی هوشمند مانند مچ بند، عینک و ساعت هوشمند است که برای نظارت و جمع‌آوری اطلاعات در مورد وضعیت سلامتی و جسمی ما می‌باشد.
Augmented realityواقعیت افزوده AR می‌تواند به متخصصان بهداشت کمک کند تا اعضای بدن را به صورت سه بعدی تجسم کنند یا پرونده بیمار را در زمان واقعی(real-time) مورد بررسی قرار دهند؛ حتی می‌توان از آن در روش‌های جراحی با هدست‌های مخصوص AR استفاده کرد.
eHealth recordداشتن یک پرونده سلامت دیجیتال به این معنی است که اطلاعات می‌تواند در یک مکان ذخیره شود اما در هر مکان در دسترس باشد؛ بنابراین بیماران می‌توانند آن را با خیال راحت به اشتراک بگذارند و کارکنان مراقبت‌های بهداشتی می توانند در هر زمان به آنها دسترسی پیدا کنند.
دسته‌بندی استارتاپ‌های سلامت دیجیتال چگونه است؟
دسته‌بندی‌های مختلفی برای استارتاپ های حوزه سلامت ارائه شده است از جمله دسته‌بندی که سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) و سازمان بهداشت جهانی (WHO) ارائه نموده است. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله خدمات سلامت دیجیتال چیست را بخوانید. ولی این دسته‌بندی‌ها هر کدام با هدف خاصی انجام شده‌اند، به عنوان مثال FDA این دسته‌بندی را برای نظارت و ارائه مجوز تهیه نموده است و WHO برای راهنمایی سیستم‌های سلامت و توسعه سلامت دیجیتال در بخش سلامت عمومی (Public Health) دسته‌هایی را معرفی کرده است.
اما این دسته‌بندی‌ها برای ایده‌پردازی و کمک به نوآوری در حوزه سلامت دیجیتال مناسب نیستند. به همین دلیل ما در اینجا دسته‌بندی براساس اهداف و چشم‌اندازهای سلامت دیجیتال ارائه می‌کنیم. اهداف و چشم‌اندازهای چهار گانه سلامت دیجیتال از قرار زیر هستند:
- توانمندسازی مردم و بیماران: به منظور افزایش و تسهیل دسترسی مردم به خدمات سلامت و افزایش مسئولیت‌پذیری ایشان در مقابل سلامت خود
- هماهنگی اجزای سیستم سلامت: به منظور برقراری ارتباط و تسهیل تبادل اطلاعات میان اجزای مختلف حوزه سلامت
- تغییر نظام پرداخت: به منظور پیاده‌سازی نظام پرداخت مبتنی بر خروجی و حفظ سلامت مردم
- پزشکی شخصی: به منظور شخصی‌سازی نمودن هرچه بیشتر تشخیص و درمان برای افراد
این دسته‌بندی که براساس این اهداف طراحی شده است در قالب نقشه‌ای به نام نقشه نوآوری سلامت دیجیتال معرفی می‌گردد.
انواع راهکارهای سلامت دیجیتال چیست؟
همانطور که ذکر شد راهکارها در فضای داخلی هرم و بین رئوس قرار می‌گیرند و می‌تواند به یک راس تمایل بیشتری داشته باشند. در اینجا به منظور ساده‌سازی موضوع راهکارها بین دو راس معرفی شده‌اند. در ادامه به معرفی این راهکارها یا در واقع زیردسته‌ها می‌پردازیم. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله نرم‌افزار HUAWEI Health را بخوانید.
بین پزشکی شخصی‌سازی شده و توانمندسازی بیمار
- Consumer Diagnostics امکان دسترسی آسان، کم هزینه یا همگانی به ابزارها و روش‌ها تشخیصی را فراهم می‌کنند.
- Assessment Solutions ابزارها و راهکارهای جدید برای تشخیص بیماری‌ها ارائه می‌دهند.
- Wearables گجت‌ها یا دستگاه‌های پوشیدنی که امکان پایش مداوم یا درمان ساده‌تر را فراهم می‌کنند.
- Wellness and life style پلتفرم‌هایی هستند که به بهبود و ارتقا سطح سلامت و سبک زندگی افراد کمک می‌کنند.
- Health Education پلتفرم‌ها و راهکارهایی که برای آموزش یا تغییر رفتار طراحی شده‌اند.
- Patient Engagement پلتفرم‌ها و راهکارهایی که انگیزه فرد برای درمان یا ارتقا سطح سلامت خود را افزایش می‌دهند.
سلامت دیجیتال؛ راهکاری نو برای کاهش هزینه‌های سیستم سلامت
بسیاری از کارآفرینان و مدیران کسب‌وکار باور دارند، سلامت دیجیتال می‌تواند راهکارهای سلامت بهتری را برای جامعه بزرگ‌تری از مصرف‌کنندگان و با هزینه کمتر فراهم سازد. با این حال، بسیاری از سیاست‌گذاران سلامت، حداقل درباره ادعای کاهش هزینه‌ها، خوشبین نیستند. و این یکی از دلایلی است که مراکز مراقبت‌های بهداشتی و درمانی اندکی، حاضر به سرمایه‌گذاری قابل توجه برای پیاده‌سازی راهکارهای سلامت دیجیتال در سیستم خود شده‌اند.
بررسی مهم‌ترین عوامل هزینه‌ساز در نظام سلامت
دلایل مختلفی موجب هزینه‌تراشی در نظام سلامت می‌شوند که در این قسمت به آنها می‌پردازیم:
-الگوی بیماری‌ها تغییر کرده است
عامل اپیدمیولوژیک، نخستین دلیل افزایش هزینه‌های سلامت است که در اکثر کشورها هم صادق است. ارتقای بهداشت کلی جوامع منجر به کاهش بیماری‌های واگیردار شده است. اما همچنان بخش قابل توجهی از جامعه، سال‌هایی طولانی از عمر خود را با مشکلات و بیماری‌های مزمن می‌گذرانند که ارائه مراقبت‌های مناسب برای آنها، برای سیستم‌های سلامت هزینه دارد.
-پوشش بیمه سلامت اندک است
در حال حاضر، حدود ۵۵ درصد از جمعیت ایران تحت پوشش بیمه همگانی سلامت هستند که در بعضی کشورهای توسعه‌یافته، ۱۰۰٪ جمعیت را شامل می‌شود. بیمه‌های سلامت ریسک هزینه‌کرد مالی را بین افراد تقسیم می‌کنند. اما اگر فردی دارای بیمه نباشد، هم مجبور است تمام هزینه‌های سلامت خود را بپردازد و هم ممکن است برای صرفه‌جویی در هزینه‌ها، برای درمان خود دیر مراجعه کنند که هزینه‌های دولت را نیز درنهایت بالا خواهد برد.
-دسترسی به سوابق بیمار به صورت یکپارچه وجود ندارد
تا کنون در ایران، پرونده الکترونیک سلامت به طور سراسری در کشور اجرا نشده و تمامی مدارک و سوابق پزشکی بیماران به صورت کاغذی ثبت و بایگانی می‌شوند. این مسأله موجب طولانی‌شدن روند رسیدگی به شکایات بیمار، افزایش احتمال اشتباه در روند مراقبت و تکرار اقدامات تشخیصی می‌شود.
سلامت دیجیتال در ایران چطور به کاهش هزینه‌های درمان کمک خواهد کرد؟
عوامل زیر، راه‌های کاهش هزینه‌ها توسط استفاده از راهکارهای سیستم‌های سلامت دیجیتال است:
مراجعه به مراکز درمانی کاهش می‌یابد
ابزارهای بررسی علائم (symptom checker)، تریاژ و پزشکی از راه دور، راهکارهای سلامت دیجیتالی هستند که نیاز مصرف‌کنندگان سلامت به مراجعه حضوری را به طور قابل توجهی کاهش می‌دهند.
مردم کشور ما در طول سال‌های گذشته، به‌خصوص قشر جوان، بیشتر به وضع سلامت خود رسیدگی می‌کنند و افراد زیادی، علائم خود را در گوگل جستجو کرده و به‌دنبال درمان یا مشخصات بیماری‌ها می‌گردند. حال این افراد می‌توانند از اپلیکیشن‌های سلامت استفاده کرده و به‌صورت آنلاین، وضع سلامت خود را چک کنند و ببینند مشکلاتشان چقدر جدی است؟ آیا نیازی به ویزیت پزشک دارند؟ به چه پزشک متخصصی باید مراجعه کنند؟ آیا می‌توانند از راه دور ویزیت شوند؟ آیا می‌توانند داروهایشان را نیز به‌همین ترتیب دریافت کنند؟
دیگر برای دسترسی به خدمات و امکانات سلامت که در شهرهای بزرگ متمرکز هستند، نیازی نیست بیمار با کوچک‌ترین مشکلی مجبور به سفر شود و می‌تواند از راه دور با پزشک مورد نظر خود مشورت کند. حتی شاید اقدامات اولیه را در شهر خود انجام دهد و در زمان لزوم، مجبور به مراجعه به بیمارستان تخصصی یا فوق‌تخصصی در شهرهای بزرگ شود.
از بیماری‌ها پیشگیری خواهد شد
گوشی‌های هوشمند، گجت‌های پوشیدنی‌ها و دستگاه‌هایی که به طور اختصاصی، برای پایش علائم طراحی شده‌اند، پایش علائم حیاتی و شاخص‌های سلامت افراد را بسیار آسان کرده‌اند. مثلا گجتی که نوار قلب را پایش می‌کند، می‌تواند در صورت تغییرات ریتم قلب به اورژانس اطلاع دهد. دستگاه هوشمند اندازه‌گیری قند خون نیز با پایش مداوم قند خون بیمار پیش‌دیابتیک، به او برای کنترل شرایطش کمک می‌کند و لازم نیست برای انجام هر آزمایش قند، به آزمایشگاه مراجعه کند.
مدیریت امور بیمه راحت‌تر خواهد شد
راهکارهای سلامت دیجیتال با شفاف کردن فرایندها، ثبت اقدامات به صورت هوشمند و قابل دسترس، مشکلات زمان‌بر و پرهزینه بیمه را نیز برطرف می‌سازد. در اختیار بیمه قرار گرفتن پرونده الکترونیک و اطلاعات شاخص‌های سلامت افراد، ارزیابی ریسک افراد را برای بیمه آسان‌تر می‌کنند و مدیریت هزینه‌هایشان را بهبود می‌دهد.
نقشه نوآوری سلامت الکترونیک چگونه است؟
به دلیل اینکه حوزه سلامت دیجیتال بسیار نوظهور است و همچنان نوآوری‌های بسیاری در آن شکل می‌گیرد نمی‌توان مرز دقیقی میان این دسته‌ها مشخص نمود. لذا نقشه نوآوری سلامت دیجیتال به شکل یک هرم طراحی شده است که استارتاپ‌ها و راهکارهای سلامت دیجیتال در فضای داخلی این هرم و بین رئوس آن که در واقع همان اهداف ذکر شده در بالا هستند قرار می‌گیرند.
برای شناخت بهتر این نقشه ابتدا رئوس و یا همان اهداف را تعریف و معرفی می‌کنیم و سپس به معرفی دسته‌هایی که می‌توانند در بین این رئوس قرار گیرند می‌پردازیم. البته علاوه بر ۴ راس که منطبق بر اهداف حوزه سلامت دیجیتال است راس بالایی هرم نیز وجود دارد که مربوط به داده‌های کلان است.
توانمندسازی بیمار Patient Empowerment
بیماران به شکل قابل توجهی از تصمیم‌گیری و مشارکت در مراقبت‌های سلامت کنار گذاشته شده‌اند. وقتی که بیماران و مردم احساس کنند که در این امر مشارکت دارند انگیزه و اشتیاقشان برای اقدام مثبت در جهت سلامت و مراقبت‌های بهداشتی درمانی خودشان بیشتر می‌شود. به عنوان مثال اگر بیمار احساس کند که در مورد دارویی که برایش تجویز شده اطلاعات کافی به وی داده نشده احتمال قطع و عدم ادامه درمان بالا می‌رود. بدون سامانه کارآمد برای جستجوی پزشکان و دسترسی آنلاین به آنها، بسیاری از اقدامات برای دریافت مراقبت‌های بهداشتی درمانی انجام نمی‌شوند.
برای حل این مشکلات استارتاپ‌های این حوزه تلاش دارند بیماران و مردم را توانمند کنند تا در قبال سلامت خود مسئول باشند و برای حفظ و ارتقای آن اقدام کنند. اغلب این استارتاپ‌ها با ایجاد فضایی مشتری‌محور، دریافت و دسترسی به خدمات را تسهیل می‌کنند.
هماهنگی مراقبت‌های سلامت Healthcare Coordination
سیستم سلامت بسیار از هم گسسته است و نه تنها بیماران در مراقبت‌ها مشارکت ندارند بلکه قسمت‌های مختلف سیستم سلامت نیز از هم دور و منزوی هستند. در بسیاری از مواقع حتی در یک بیمارستان، زیرساخت‌ها و پایگاه داده‌ها در بخش‌های مختلف متفاوت است. پرونده‌های پزشکی از پزشکی به پزشک دیگر منتقل نمی‌شود. بیمه‌ها برای خود، داده‌های مستقلی دارند که می‌تواند برای مراقبت‌های سلامت مفید باشد و در دسترس نیستند. وقتی که بیمار از بیمارستان مرخص می‌شود معمولا پیگیری و پایش از نحوه ادامه درمان و انجام دستورات وجود ندارد.
این قبیل مشکلات را استارتاپ‌هایی با برقراری ارتباط میان ذی‌نفعان مختلف حوزه سلامت حل می‌کنند. هر استارتاپی که به نحوی برای ایجاد ارتباط بین اجزای نظام سلامت مانند برقراری ارتباط میان پزشکان با پرستاران، پزشکان با بیمارستان یا بیمارستان با بیمه تلاش می‌کند در این دسته‌بندی قرار می‌گیرد.
اصلاح نظام پرداخت Payment Reform
هزینه‌های مراقبت‌های سلامت رو به افزایش است و درمان روز به روز گران‌تر می‌شود. هرچند مدیریت بهتر در نظام سلامت می‌تواند هزینه‌ها را کاهش دهد ولی این امر بدون تغییرات بنیادی در نحوه پرداخت برای سلامت، پایدار نخواهد ماند. سوال اصلی این است که آیا می‌توانیم مشوق‌های مالی به ذی‌نفعان سیستم سلامت برای ارائه مراقبت‌های بهتر ارائه دهیم؟
هرچند برای این مشکلات راهکارهای دولتی ارائه می‌شود ولی استارتاپ‌ها نیز با ارائه پلتفرم‌هایی که به هم‌راستا کردن مشوق‌های مالی با منافع ذی‌نفعان سلامت، به خصوص بیماران، کمک می‌کند، برای حل این مشکلات اقدام کرده‌اند. اکنون انگیزه‌ها برای ایجاد این تغییرات کم است چون کسانی که از صرفه‌جویی در هزینه‌ها سود می‌برند همان کسانی که روی این تغییر سرمایه‌گذاری می‌کنند نیستند. با آنکه مراقبت از بیمار همیشه هدف اصلی است ولی دیدگاه‌های مالی بین بیمه‌ها، پزشکان یا سیستم سلامت متفاوت است. بنابراین استارتاپ‌های این حوزه بر بازطراحی مشوق‌های مالی بین ذی‌نفعان مراقبت‌های سلامت تمرکز کرده‌اند تا بتوانند راهکاری برای این مشکلات ارائه دهند.
پزشکی شخصی‌سازی شده Personalized Medicine
درمان‌های امروزی برای جمعیت انسان‌ها طراحی و تهیه شده‌اند. مطالعات بالینی برای ارزیابی درمان‌ها و داروها بر روی صدها یا هزاران نفر انجام می‌شوند و حتی راهنماهای بالینی برای جمعیت بزرگی از مردم طراحی می‌شود. دسترسی به داده‌های جدیدی از بیماران و ظهور تست‌های آسان و ارزان ژنتیکی، عرصه جدیدی برای تحقیقات در زمینه پزشکی شخصی‌سازی شده گشود. یعنی درمان با توجه به سابقه پزشکی و درمانی و ترکیب ژنتیکی فرد شخصی‌سازی می‌شود. هرچند هزینه پزشکی شخصی‌سازی شده می‌تواند گران باشد ولی استارتاپ‌های حوزه اصلاح نظام پرداخت به کاهش این هزینه‌ها نیز توجه دارند.
در پزشکی شخصی‌سازی شده اعتقاد بر این است که هرچقدر که ما داده‌های بیشتری از بیماران به دست بیاوریم، می‌توانیم درمان‌های بهتر و اختصاصی‌تر برای بیماران طراحی کنیم. استارتاپ‌های این حوزه بیشتر بر روش‌های تشخیصی شخصی و درمان‌های مبتنی بر ژنوم تمرکز دارند و برای بهبود روش‌های تشخیصی و درمانی تلاش می‌کنند.
داده‌های کلان سلامت Health Big Data
در راس بالایی هرم نقشه استارتاپ‌های سلامت، داده‌های کلان سلامت قرار دارد. علم پزشکی و حوزه سلامت یکی از قدیمی‌ترین حوزه‌های علمی است و رازهای بسیاری در طول صدها سال در آن کشف و حل شده است ولی ما تقریبا به دوره‌ای از تاریخ رسیده‌ایم که حل بسیاری از مشکلات با استفاده از روش‌های قدیمی کارساز نیست. ما نیاز به داده‌های بیشتر و بیشتر و توان فکری زیاد و زیادتر برای تحلیل و ارزیابی آنها داریم. علم داده‌های کلان از یک سو و هوش مصنوعی و یادگیری ماشین، افقی تازه را برای کشف راهکارهای جدید به روی ما گشوده است.
داده‌های کلان سلامت به نحوی در هر ۴ حوزه گفته شده قبلی وجود دارند ولی برخی از استارتاپ‌ها بیشتر در زمینه جمع‌آوری و تحلیل و استفاده از آنها فعال هستند و برخی کمتر. پرواضح است که استارتاپ‌هایی که از داده‌های کلان در کار خود بیشتر بهره می‌برند آینده سلامت را هدف قرار داده‌اند.
سخن پایانی
شما در این مقاله با سلامت دیجیتال آشنا شید.همچنین از وضعیت و تاثیرات سلامت دیجیتال در ایران آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا دراسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
تمام آزمایش‌های رایج مانند آزمایش خون، ادرار و مدفوع قابل انجام هستند. آزمایش‌های عملکرد کبد، کلیه‌ها، تیروئید، ابتلا به عفونت، سطح قند و چربی و ویتامین‌ها قابل انجام هستند. برای انجام آزمایش‌ها خاص‌تر مانند بارداری، غربالگری، هورمونی و… با بارگذاری نسخه میتوانید به انجام آنها اقدام کنید.
پس از آماده شدن جواب، به شما از طریق پیامک اطلاع داده می‌شود و به این ترتیب میتوانید جواب را در پنل کاربری خود مشاهده کنید.