اگر در گذشته بیماری های عفونی علت بسیاری از مرگ و میرها بوده، در حال حاضر سبک زندگی، باور، نگرش و رفتار انسان ها این نقش عهده دار است. سوالی که پیش می آید این است که چرا سلامت روان مورد توجه قرار گرفته است؟ مهم ترین عامل تعیین کننده در موفقیت و شکست در کار و زندگی سلامت روانی است. به سلامت روان باید به مانند سلامت جسمی توجه کافی کرد، گاهی پیش می آید که احساس افسردگی می کنیم و یا دچار سرخوردگی می شویم، بنابراین نمی توان از تمام بیماری های روحی و روانی جلوگیری کرد، همان طور که از بروز همه بیماری های جسمانی مانند سرماخوردگی نیز در امان نخواهیم بود.افرادی که از سطح بالای سلامت روان برخوردارند برای حل مشکلات زندگی نگرش مثبتی دارند، نسبت به خود و دیگران احساس مثبتی دارند و در زندگی و روابط خود برخوردی مسئولانه دارند. برای رسیدن به سلامت روانی نیاز به کوشش و صرف وقت است.
فهرست مطالب
- سلامت روان چیست؟
- عوامل تاثیرگذار بر سلامت روان چیست؟
- چگونه سلامت روان بیشتری داشته باشیم؟
- معرفی راه های تقویت و افزایش سلامت روان
- فاکتورهای سلامت روان فردی چیست؟
- تاثیر ورزش بر سلامت روان چیست؟
- سخن پایانی و سوالات متداول
سلامت روان چیست؟
مفهوم سلامت روان شامل احساس آرامش، احساس خود توانمندی، کفایت و شناخت توانایی خود در محقق ساختن ظرفیت های عقلی و هیجانی خویش است. سلامت روان یا بهداشت روانی حالتی از رفاه است که در آن فرد توانایی هایش را می شناسد و می تواند با استرس های معمول زندگی خود به سازش و سازگاری برسد و از نظر شغلی و برای اجتماع خود مفید و سازنده باشد و با دیگران همکاری و همدلی داشته باشد.
افرادی که از سطح سلامت روان بالایی برخوردارند، هیجانات مثبت بیشتری را تجربه می کنند، اعتماد به نفس و عزت نفس بالایی دارند، نسبت به دنیا و دیگران خوش بین تر هستند، روابط بین فردی بهتری را می توانند شکل بدهند، استعداد و توانایی های خود را شکوفا کرده، به جامعه خود کمک می کنند و انعطاف پذیری بیشتر برای یادگیری مهارت های جدید و سازگاری با تغیییر را دارند و احتمال افسردگی، خودکشی، عزت نفس پایین و رفتارهای خشونت آمیز در آن ها کمتر است. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله افتادگی پلک با ورزش را بخوانید. سلامت روان به زندگی سالم کمک می کند، بیماری های روانی می تواند، توانایی افراد برای انجام زندگی روزانه را به میزان قابل توجهی کاهش دهد.
عوامل زیادی بر روی سلامت روان به طور مستقیم و یا غیرمستقیم و به صورت مثبت یا منفی، اثر می گذارند، از جمله می توان به فقر، بیکاری، درآمد کم، جنگ، تغذیه ناسالم و ورزش نکردن، افت تحصیلی در دانش آموزان، احساس تنهایی، بحران هویت، دسترسی آسان به مواد مخدر، اختلاف و ناسازگاری خانوادگی، والدین یا بستگان معتاد به مواد مخدر و یا الکل و دوستان ناباب اشاره کرد. این موارد می توان به وضعیت اقتصادی مناسب، برخورداری از رژیم غذایی مناسب، روابط مثبت با دیگران، تحصیلات، تاهل، دینداری، عزت نفس، کنترل استرس و استقلال اشاره کرد.
عوامل تاثیرگذار بر سلامت روان چیست؟
عوامل متعدد اجتماعی، روانی و بیولوژیکی سطح فرد را در هر مقطع زمانی تعیین می‌کند. می‌توان گفت عوامل تاثیرگذار بر سلامت روان به دو دسته کلی عوامل بیرونی و عوامل فردی یا درونی تقیسم می‌شود. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله سلامت روان سالمندان را بخوانید.
- عوامل بیرونی شامل: رفاه اقتصادی، آزادی‌های اجتماعی و مدنی، عدالت اجتماعی و عدم تبعیض جنسیتی، نژادی و قومی، ثبات و امنیت سیاسی-اجتماعی است.
- عوامل درونی شامل: شیوه یا سبک زندگی سالم، ژنتیک، خودباوری و شناخت از خود و تقویت اعتماد بنفس است.
البته در هر دو این عامل‌ها موارد دیگری نیز نقش دارند که در این نوشته مجال پرداختن به آن‌ها نیست. اما نگاهی به همین دو عامل اصلی و زیرشاخه‌های آن به ما نشان می‌دهد برای ارتقای سلامت روان و داشتن آسایش خاطر بیشتر نیازمند توجه به هر دوی این عوامل هستیم.
چگونه سلامت روان بیشتری داشته باشیم؟
برای ارتقاء و حفظ سلامت روان نیازمند اقداماتی هستیم که کیفیت زندگی‌مان را بهبود ببخشند. همانطور که ذکر شد ممکن است بخشی از این اقدامات خارج از حیطه اختیارات ما باشد. اما می‌توانیم به عنوان شهروندان یک جامعه این موارد را به عنوان مطالبات مدنی از طریق رسانه‌ها، ان.جی.او ها و ارتباط با مسئولین طرح و پیگیری کنیم.
اقداماتی که جوامع، سیاستمداران و دولتمردان برای ارتقاء سلامت روان شهروندان باید انجام دهند شامل: حقوق اولیه و عدالت مدنی، فراهم آوردن شرایط ثبات اقتصادی و امنیتی، فرهنگ‌سازی و توجه به رفاهِ شهروندان است.
هر حکومتی موظف است نسبت به تامین حقوق اولیه و نیازهای روانی شهروندان خود بکوشد و اقداماتی مدون و با برنامه‌ریزی مشخص را جهت ارتقای سلامت روانِ افراد جامعه انجام دهد.سیاست‌های ملی باید هم به اختلالات روانی و هم به مسائل وسیع‌تری که باعث ارتقاء سلامت روان می شود توجه داشته باشد. ارتقاء سلامت روان باید در سیاست‌ها و برنامه‌های دولتی و غیردولتی قرار گیرد. علاوه بر بخش بهداشت، مشارکت بخش‌های آموزش،کار، قانون‌گذاری، حمل‌و‌نقل، محیط‌زیست، مسکن و رفاه ضروری است.
روش‌های ارتقای سلامت فردی
در کنار موارد ذکر شده در بالا نباید از خاطر ببریم که هر کدام از ما نسبت به حفظ سلامت روان خود مسئولیم و لازم است با کمک گرفتن از متخصصان و روان‌درمان‌گران و همچنین مطالعه کتاب‌های مفید برای اقداماتی عملی را انجام دهیم. پیش از هر چیز شاید لازم باشد نسبت به وضعیت سلامت روان‌مان در همین لحظه کمی آگاه‌تر شویم.
راهنمای تست سلامت روان
برای انجام این تست بهتر است در محیطی قرار بگیرید که بتوانید تمرکز کنید. سوالات را به دقت بخوانید و از میان چهار گزینه پاسخ، یکی که به بهترین حالت وضعیت شما را توصیف می‌کند انتخاب کنید. ترجیحا پاسخ‌هایتان را روی یک کاغذ یادداشت کرده و امتیاز هر کدام را جلوی آن بنویسید. پس از جمع‌بندی امتیازات میتوانید تحلیلِ و نتیجه نهایی تست سلامت روان را ببینید.
معرفی راه های تقویت و افزایش سلامت روان
در عصری که آن را عصر استرس نامیده اند و انسان ها با موقعیت های بحرانی و یا استرس زا سرو کار دارند، سلامت روان انسان ها مختل شده و کنترل زندگی از دستشان خارج می شود، هر کدام از ما اگر دچار آسیب های روحی و روانی شویم خانواده و اطرافیان خود را نیز درگیر می کنیم، پس برای حفظ سلامت روان و بهبود خلق خود و اطرافیانمان لازم است، راه های تقویت و افزایش سلامت روان را بدانیم و اصول آن را رعایت کنیم.
- طبیعت گردی را جای خانه نشینی انتخاب کنید و اوقات فراغت را در الویت قرار دهید.
- از افراد منفی دوری کنید.
- برای خودتان شبکه های حمایت اجتماعی بسازید.
- سبک زندگی تان را به طرف زندگی سالم تغییر دهید و برای داشتن سلامت روان مطلوب از رژیم غذایی سالم استفاده کنید.
- ورزش را تبدیل به صمیمی ترین دوست تان کنید.
- خواب کافی را در الویت زندگی تان قرار دهید.
- از انرژی آفتاب برای سر زندگی و نشاط استفاده کنید.
- برای زندگی تان معنایی خلق کنید و با هدف زندگی کنید.
- سعی نکنید همه چیز را تحت کنترل و مدیریت خود داشته باشید.
- در زندگی سعی کنید فردی بخشنده و مهربان باشید.
راه های سلامت روان
- در مواقع لزوم از دیگران کمک بگیرید.
- شفقت ورزی و مهربانی با خود داشته و از خود قدردانی کنید.
- آگاهانه رفتار کنید.
- زمانی را به مراقبه و شکر گذاری اختصاص دهید.
- بدون ناراحتی از شکست هدف تعیین کنید.
- برای مقابله با مشکلات مهارت های زندگی یاد بگیرید.
- بین خواسته ها و داشته ها تعادل برقرار کنید.
- به مشکلات فکر کنیم اما نشخوار فکری نکنیم.
- از مولفه های معنوی در زندگی مانند صبر، توکل، رضا و تسلیم استفاده کنید.
- خود مراقبتی چه از نظر جسمانی و چه روانی داشته باشید.
- سبک زندگی خود را بر مبنای خوش بینی قرار دهید.
- نگرش مثبت را جایگزین منفی نگری و بدبینی کنید.
فاکتورهای سلامت روان فردی چیست؟
برای برشمردن فاکتورهای سلامت فردی ممکن است دچار سردرگمی شویم برای همین به جای پیچیده‌تر کردن مسئله سراغ شش فاکتور مهم هر فرد می‌رویم:
خواب کافی
شاید فکر می‌کنید خواب یک عمل طبیعی در بدن ماست که لازم نیست زیاد نگرانش باشیم! اما داستان دقیقا برعکس است. اهمیت خواب در سلامت روان به حدی است که به عنوان یکی از مهم‌ترین عوامل تاثیرگذار در بیماری‌ها و ابتلا به آنان برشمرده می‌شود.
تغذیه سالم
رژیم غذایی سالم و مبتنی بر دریافت انرژی و کالری کافی ارتباط مستقیم با روان و عملکردهای روانی، احساسی ما دارد. شاید شما هم تجربه کرده‌اید، زمانی که ساعت‌های زیادی گرسنه بمانید، عصبی و خشمگین می‌شوید! حال این احساس گرسنگی را در ابعادی بزرگتر ببینیم.
چناچه مواد لازم و مفید مثل ویتامین‌ها، پروتئین‌ها، غلات و حبوبات، لبنیات و دیگر مواد غذایی به اندازه کافی و درست در بدن ما وجود نداشته باشد احتمال کاهش سلامت روان‌مان بیشتر از پیش خواهد بود. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله حفظ سلامتی جسمی و روحی را بخوانید.
روابط عاطفی سالم
بسیاری از ما بدون این‌که بدانیم در دام روابط عاطفی ناسالم و بسیار مخربی هستیم. فرقی نمی‌کند سال‌هاست ازدواج کرده‌ایم یا تازه وارد یک رابطه عاطفه شده‌ایم. باید توجه داشته باشیم کیفیت روابط عاطفی و افرادی که به آن‌ها نزدیک می‌شویم و اعتماد می‌کنیم بر سلامتی ما تاثیر بسزایی دارند. اختلالات روانی بسیاری ریشه در روابط عاطفی – جنسی ما دارد. لازم است حتما با این اختلالات آشنا شده و پیش از اقدام برای رابطه نسبت به نیازهای فردی خویش و خلاقیات شخص موردنظرمان آگاهی کامل داشته باشیم.
کمبود ارتباط
در صورتی‌که در محیط خانواده و یا دوستان‌مان روابط کافی و رضایت‌بخش نداشته باشیم در درازمدت زمینه افسردگی و فرار از اجتماع در ما قوت خواهد گرفت. نگاهی به شرایط و وضعیت حاکم بر جهان بعد از همه‌گیری کرونا نشان می‌دهد، سلامت روان فاصله اجتماعی و ضرورتِ قرنطینه منجر به بالارفتن میزان ِ افسردگی در سراسر جهان شده است.
ورزش و تحرک
احتمالا ضرب‌المثل: «عقل سالم، در بدن سالم است» را شما هم شنیده‌اید. چه به این ضرب‌المثل اعتقاد داشته باشیم چه نه، امروزه علم روانشناسی ثابت کرده ورزش و تحرک از عوامل مهم سلامت روان ما است. طرز صحیح تنفس، انجام ورزش‌های هوازی، یوگا، دو، دوچرخه‌سواری، رقص، پیاده‌روی و هر تحرکی که جزوی از برنامه روزانه ما باشد می‌تواند به ارتقای سلامت روحی ما نیز کمک کند. بالا رفتن گردش خون، ضربان قلب، دریافت میزان بیشتر اکسیژن و تقویت ماهیچه‌ها و عضلات اندام‌های بدن منجر به احساس بهتر در ما خواهد شد.
تاثیر ورزش بر سلامت روان چیست؟
در حال حاضر در دنیا، خصوصا در ایران به دلیل تغییرات در سبک زندگی، فروپاشی خانواه ها و مشکلات اقتصادی بسیاری که برای مردم رخ داده، سطح سلامت روان کاهش یافته و یکی از راه های پیشگیری و درمان مشکلات روانی، ورزش کردن و داشتن فعالیت بدنی است که نقش مهمی را در سلامت روانی افراد ایفا می کند. از جمله تاثیرات ورزش کردن بر سلامت روان عبارتند از:
افسردگی را کاهش می دهد.
تحقیقات جدید مشخص کرده که دویدن به مدت 15 دقیقه در روز یا پیاده روی به مدت 1 ساعت خطر ابتلا به افسردگی اساسی را تا ۲۶٪ کاهش می دهد، ورزش کردن یا داشتن فعالیت های بدنی حتی از عود مجدد افسردگی و خلق منفی و پایین در افراد جلوگیری می کند، و با ایجاد حواس پرتی باعث می شود فرد ساکت و آرام باشد و بتواند از چرخه افکار منفی که باعث افسردگی شده اند، خارج شود.
عزت نفس را بالا می برد.
فعالیت منظم می تواند حس ارزشمند بودن را در فرد تقویت کند و باعث شود احساس قدرت و نیرومندی داشته باشد، خصوصا زمانی که با ورزش کردن احساس بهتری نسبت به خود پیدا کرده و با دست یابی به هدف های کوچک در ورزش کردن احساس پیشرفت کردن در فرد ایجاد می شود و عزت نفس او را بالا می برد.
خواب راحت تری خواهید داشت.
فعالیت های ورزشی حتی به صورت کوتاه مدت در صبح یا بعد از ظهر می تواند به تنظیم الگوهای خواب کمک کند.
قدرت انعطاف پذیری را بالا می برد.
وقتی در زندگی با مشکلات و چالش هایی روبرو شدید، به جای روی آوردن به الکل، مواد مخدر یا سایر رفتارهای منفی که در نهایت فقط باعث تشدید علائم شما می شوند، ورزش می تواند به شما کمک کند تا به روشی سالم و درست مشکلات خود را حل و فصل کنید.
سخن پایانی
شما در این مقاله با سلامت روان آشنا شدید. همچنین از اهمیت آن در زندگی آگاه شدید.اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
از مهم‌ترین تکنیک‌های آن می‌توان به یوگا و مراقبه، پیاده‌روی و ورزش، یادگیری مهارت‌های کنترل استرس و حل مسئله اشاره کرد.
این موضوع به میزان زیادی به شرایط محیط خانواده و شیوه تربیتی والدین بستگی دارد. همچنین مدرسه و چالش‌های آن می‌تواند از عوامل مهم در این زمینه باشد. وظیفه مربیان و معلمان است که چالش‌های روانی را در دانش‌آموزان تشخیص دهند و به آموزش مهارت‌های زندگی بپردازند.
