فشارخون بالا در بارداری چگونه کنترل و درمان می شود؟ + بررسی راههای پایین آوردن فشار خون بالا در بارداری و کاهش عوارض آن

دوران بارداری را می‌توان مهمترین دوران در زندگی هر زنی دانست. این دوران علاوه‌بر اینکه به دلیل وجود جنین و نیازهای طبیعی او در بدن مادر اهمیت دارد، به جهت وارد آمدن کمترین آسیب به بدن مادر و حفظ سلامت او برای ادامه زندگی نیز مهم و خاص است. بنابراین توجه به مشکلات و بیماری‌های رایج در این دوران بسیار مهم و ضروری است .فشارخون بارداری یکی از رایج‌ترین مشکلات در این دوران است که آموزش‌های مختص به خود را دارد. در ادامه به بررسی ماهیت این بیماری، دلایل ایجادش و راه‌های پیشگیری و درمانش می‌پردازیم.

فهرست مطالب

• فشارخون چیست؟
• فشارخون بارداری چیست؟
• معرفی انواع فشارخون بارداری
• عوامل فشار خون بارداری چیست؟
• علائم فشارخون بارداری چیست؟
• عوارض و خطرات فشار خون بالا در بارداری چیست؟
• درمان فشار خون بارداری چگونه است؟
• راههای پیشگیری از فشارخون در بارداری چیست؟
• سخن پایانی و سوالات متداول

فشارخون چیست؟

لازم به ذکر است که فشارخون (Blood Pressure) به میزان فشاری که خون با آن در رگ‌ها پمپاژ می‌شود و جریان می‌یابد گفته می‌شود. برای عملکرد صحیح تمامی ارگان‌ها در بدن لازم است که خون با سرعت و فشاری مشخص در رگ‌ها حرکت کند. درصورت بیشتر یا کمتر شدن این فشار، به صورت مستمر و شدید، مشکلاتی برای قسمت‌های مختلف بدن پیش خواهد آمد. فشار خون در بدن با احتساب دو پارامتر ثبت می‌شود. این دو پارامتر که بیشترین و کمترین فشار خون در عروق را نشان می‌دهند عبارتند از:

 عدد سیستولیک Systolic

این عدد نشان دهنده بالاترین میزان فشار در عروق هنگام ضربان قلب است (زمان پمپاژ قلب) و از آن با عنوان ماکزیموم فشار یاد می‌شود. رنج طبیعی آن ۱۲۰ میلیمتر جیوه است. بالاتر رفتن آن از ۱۴۰ و پایین‌تر آمدنش از ۹۰ نشان‌دهنده بالا بودن یا پایین بودن فشار خون خواهد بود.

عدد دیاستولی Diastolic

این عدد پایین‌ترین میزان فشار در رگ‌ها را هنگام ضربان قلب نشان می‌دهد (زمان استراحت قلب و فاصله بین دو پمپاژ) که درواقع مینیموم فشار است. رنج طبیعی این عدد ۸۰ میلیمتر جیوه است. پایین‌تر آمدنش از ۶۰ میلیمتر جیوه و بالاتر رفتنش از ۹۰ میلیمتر جیوه علامت فشار خون پایین یا بالا است. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله سونوگرافی آنومالی چیست را بخوانید.

 حالا، در بدن مادر باردار که حرکت و جریان خون در آن، تغذیه جنین را تامین می‌کند، تنظیم بودن فشار خون بسیار مهم است. به‌خصوص که در بدن مادر باردار میزان خون بیش از ۴۰ درصد نسبت به پیش از بارداری افزایش نشان می‌دهد و احتمال ابتدا به فشار خون بارداری زیاد است.

فشارخون بارداری چیست؟

در ابتدا باید گفت که فشار خون بارداری (Pregnancy-induced hypertension یاGestational Hypertension) می‌تواند از بیماری‌های پرخطر این دوران باشد که به شدت سلامت مادر و جنین را تهدید کند. اما در عین حال می‌توان به راحتی آن را کنترل کرد و با رفتاری آگاهانه از تمامی خطرات احتمالی پیشگیری نمود. نکته بعدی اینکه تشخیص دقیق ابتلا به فشار خون بارداری با اندازه‌گیری دقیق فشار خون در دفعات متعدد انجام می‌شود و معمولا علائم خاصی ندارد. درواقع اگر در بیش از دوبار معاینه دوره‌ای، فشار خون مادر باردار بیش از ۱۴ روی ۹ ( ۱۴۰ روی ۹۰) باشد، باید نسبت به احتمال ابتلای مادر به فشار خون بارداری حساس شد و به‌دنبال عوامل آن بود.

در نتیجه در پاسخ به این سوال که «فشار خون در بارداری باید چند باشد» می‌توان گفت بین ۱۲ روی ۸ تا ۱۴ روی ۹. ضمن اینکه پیشگیری‌های لازم برای کنترل این مشکل را درپیش گرفت. اهمیت بالا بودن مینیمم فشار خون در بارداری بیشتر یا کمتر از ماکزیمم آن نیست و هردوی این پارامترها از یک درجه اهمیت برخوردارند. این رقم معمولا از هفته ۲۰ بارداری اهمیت بیشتری پیدا می‌کند چرا که می‌تواند به دلیل مسمویت‌های رایج بارداری اتفاق افتد. بالا بودن فشار خون پیش از هفته بیستم می‌تواند به دلایل دیگری باشد که ابتلای مادر به فشار خون بالا حتی پیش از بارداری یکی از دلایل آن است. در این مواقع روند پیشگیری و درمان متفاوت خواهد بود. به‌طور کلی تنظیم بودن فشار خون مادر ارتباط مستقیم با تغذیه نوزاد از بند ناف دارد. بنابراین کنترل این آیتم در این دوران از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.

معرفی انواع فشارخون بارداری

فشار خون بارداری به دلایل مختلفی ایجاد می‌شود. این دلایل در شدت و وخامت بیماری تاثیر مستقیم دارند. همچنین راه‌های درمانی و میزان خطرات ناشی از آن‌ها متفاوت است. به این ترتیب می‌توان فشار خون بارداری را به چند دسته تقسیم کرد که عبارتند از:

• فشار خون مزمن (Chronic gestational hypertension)

مادرانی که پیش از بارداری نیز با معضل فشار خون بالا مواجه هستند در دوران بارداری با این نوع فشار خون درگیر خواهند بود. در مواقعی که زنان به فشار خون بالا مبتلا هستند معمولا توصیه به بارداری نمی‌شود. درصورت تمایل مادر، برخی درمان‌های پیشگیرنده از پیش از بارداری آغاز شده و تغییرات دارویی اعمال خواهد شد. این مادران نیاز به مراقبت و بررسی ویژه در دوران بارداری دارند و پزشک دقت خاصی بر شرایط فشار خون آن‌ها، سلامت جنین و روند بارداری‌شان دارد. ضمن اینکه درصورتی که مادر در هفته‌های اول بارداری (پیش از هفته بیستم) به فشار خون بالا مبتلا شود، پزشک با این معضل مانند فشار خون مزمن رفتار کرده و همان روند درمانی را درپیش خواهد گرفت.

• فشار خون بارداری (gestational hypertension)

معمولا از هفته بیستم خود را نشان می‌دهد. به این شکل که در این سن  بارداری، فشار خون مادر در معاینات دوره‌ای بالا نشان می‌دهد. درصورتی که پزشک معاینات و آزمایش‌های لازم را انجام دهد و مشکل خطرناکی مشاهده نکند، برخی راه‌های بهبود و درمان‌های سبک را آغاز خواهد کرد. مهمترین علامت این نوع، احساس کاذب وضع حمل است.

• فشار خون ناشی از پره‌اکلامپسی (Preeclampsia)

این نوع که ناشی از مسمومیت بارداری است، درواقع نوع خطرناک فشار خون بارداری محسوب می‌شود که معمولا با علائم شدید و ناگهانی نیز بروز خواهد کرد. پزشک معمولا پس از مشاهده علائم فشار خون بالا و بررسی‌های اولیه، آزمایش‌های لازم را تجویز می‌کند. درصورت مشاهده پروتئین در ادرار مادر به مسمومیت بارداری مبتلا شده است. ریسک ابتلا به پره‌اکلامپسی در فاصله بین هفته بیستم تا سی‌ام بیشتر است.

عوامل فشار خون بارداری چیست؟

به‌طور کلی بالا رفتن میزان گردش خون و حجم خون در بدن مادر باردار او را تا حدودی مستعد ابتلا به این بیماری می‌کند. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله محاسبه سن بارداری را بخوانید. اما در این مواقع فشار خون چندان خطرناک نیست و معمولا بیش از ۱۴ روی ۹ نمی‌رود. مواردی که فشار خون بارداری در آن‌ها به شرایطی خطرناک تبدیل می‌شود عبارتند از:

• اضافه وزن یا چاقی
• کم‌تحرکی و عدم فعالیت کافی
• سیگار کشیدن
• نوشیدن الکل
• بارداری چندقلویی
• سن بالا (بیش از ۴۰ یا کمتر ۱۶ سال)
• استفاده از فناوری‌های کمک‌باروری مانند IVF

همچنین برخی مادران به دلیل سوابق بعضی بیماری‌های خاص نسبت به ابتلا به اختلالات فشار خون در بارداری مستعد‌تر هستند که شامل موارد زیر می‌شوند:

• سابقه‌ی خانوادگی فشار خون در دوره‌ی بارداری
• نارسایی کبدی
• سابقه سندرم تخمدان پلی‌کیستیک یا تنبلی تخمدان
• سابقه بیماری‌های کلیوی
• سابقه بیماری‌های خودایمنی مانند لوپوس و روماتیسم
• سابقه دیابت
• سابقه فشار خون بالا پیش از بارداری

البته مادرانی که بارداری اول خود را تجربه می‌کنند، همچنین مادران سیاه پوست نیز بیش از باقی مادران در خطر ابتلا به فشار خون بارداری هستند.

علائم فشارخون بارداری چیست؟

برای فشارخون بارداری نمی‌توان علائم خاصی درنظر گرفت. به‌خصوص اگر در ماه‌های اولیه بارداری باشد. چرا برخی از علائم این مشکل با علائم رایج دیگر بارداری مشترک هستند. بهترین راه برای تشخیص اندازه‌گیری فشار خون در شرایط آرام، به‌دور از استرس و بافاصله از زمان فعالیت است. با معدل‌گیری دفعات اندازه‌گیری فشار خون می‌توان رقم دقیقی به دست آورد و از ابتلای مادر اطمینان حاصل کرد. اما به‌طور کلی علائمی نیز ذکر می‌شود که می‌تواند نشان از فشار خون بارداری داشته باشد. این علائم عبارتند از:

• برافروخته شدن پوست
• بالا رفتن ناگهانی وزن از هفته بیستم بارداری
• کاهش میزان ادرار
• تورم دست‌ها یا پاها به صورت ناگهانی و شدید
• سردرد مداوم و شدید
• تنگی نفس و احساس کسالت
• درد شکم و معده (کاملا زیر دنده‌ها و متمایل به راست)
• حالت تهوع و استفراغ در ساعات میانی روز (متفاوت از حالت تهوع معمول صبحگاهی)
• تغییرات بینایی مانند تاری یا مشاهده نقاط نورانی
• درک ضعیف از تحرک جنین (جنین حرکت دارد اما مادر به سختی این حرکت را احساس می‌کند.)

دقت کنید برخی از این علائم مانند تورم، به‌طور طبیعی در دوران بارداری ایجاد می‌شود. اما تورم در فشار خون بارداری به‌صورت ناگهانی افزایش داشته و حالتی غیرعادی دارد. بنابراین هرگونه افزایش تورم غیرعادی باید جدی گرفته شود. همچنین برخی از این علائم ممکن است به شکلی نامحسوس بروز کنند، لذا چندان جدی گرفته نشود. اما بهتر است نسبت به همه موارد ذکر شده دقت کافی را داشته و درصورت مشاهده هریک، حتی به صورت جزئی با پزشک خود مشورت کنید.

عوارض و خطرات فشار خون بالا در بارداری چیست؟

فشار خون بالا در دوران بارداری برای مادر و جنین خطرناک است، برخی از این خطرات در ادامه آورده شده اند.

عوارض فشار خون برای مادر

 فشار خون بالا در دوران بارداری مادر را در معرض خطر عوارض جدی‌تر در مراحل بعدی زندگی قرار خواهد داد. طبق مطالعه‌ای که در سال ۲۰۱۳ انجام شد مشخص شده است که فشار خون بارداری با ابتلا به بیماری  قلبی ایسکمیک،

انفارکتوس میوکارد (حمله قلبی)، نارسائی قلبی و سکته مغزی ایسکمیک ارتباط مستقیم دارد. فشار خونی که کنترل نشود، زن را در معرض خطرابتلا به پره‌اکلامپسی و دیابت بارداری قرار می‌دهد. یکی از عوارض فشار خون سندروم هلپ است. این سندروم نادر یکی از اختلالات مرگبار کبد و خون است. پزشکان این سندروم را نوع شدید پره‌اکلامپسی طبقه‌بندی می‌کنند. هلپ مخفف موارد زیر است:

• همولیز یا خونکافت، به تخریب گلبول‌های قرمز خون گفته می‌شود.
• افزایش آنزیم کبدی، که نشانه‌ای از آسیب کبدی است.
• کاهش تعداد پلاکت‌های خون؛ پلاکت به موادی گفته می‌شود که خون را لخته می‌کند.

سایر عوارضی که با فشار خون بالا در دوران بارداری مرتبط هستند عبارتند از:

• سکته مغزی
• جدا شدگی زودرس جفت، یک عارضه جدی پزشکی که در آن جفت پیش از موعد از دیواره رحم جدا می‌شود.
• زایمان زودرس، یا زایمان پیش از موعد، که اگر مواد مغذی و اکسیژن کافی به کودک نرسد یا جان مادر در خطر باشد پزشک انجام آن را تجویز خواهد کرد.

خطرات فشار خون برای نوزاد

فشار خون بالا می‌تواند خطرات زایمان نامطلوب را افزایش دهد، از جمله زایمان زودرس، اندازه کوچک نوزاد و مرگ نوزاد. همچنین بر عروق خونی مادر تأثیر منفی می‌گذارد. فشار خون جریان مواد مغذی را که از طریق  رحم به نوزاد می‌رسد کاهش می‌دهد و در نتیجه باعث کم شدن وزن نوزاد در هنگام تولد می‌شود. زایمان زودرس ناشی از فشار خون بالا می‌تواند باعث بروز عوارض برای سلامت نوزاد شود. از جمله این عوارض می‌توان به دشواری تنفسی اشاره کرد که در صورت کامل نشدن شش‌های نوزاد اتفاق می‌افتد.

درمان فشار خون بارداری چگونه است؟

بهترین راه برای درمان فشار خون بارداری، کنترل مداوم و پیشگیری از نوسان آن است. درواقع درصورتی که فشار خون بارداری در رنج طبیعی و نزدیک به طبیعی کنترل شود، مشکلات و عواقب خطرناک احتمالی آن پیش نخواهد آمد و مادر و جنین بارداری را به سلامت پشت سر می‌گذارند. کنترل و پیشگیری‌های لازم در فشار خون بارداری معمولا با مراجعات مکرر به پزشک برای معاینه منظم و نظارت مداوم او، آزمایشهای ادرار منظم و با فواصل کوتاه برای کنترل پروتئین خون، سونوگرافی‌های مکرر برای بررسی رشد جنین و البته پیگیری و بررسی حرکت جنین از مادر همراه خواهد بود.

از آنجا که مصرف داروها در دوران بارداری عوارض زیادی برای جنین به همراه خواهد داشت معمولا پزشکان از تجویز دارو تا جای ممکن خودداری می‌کنند. درصورت شدت یافتن فشارخون ممکن است از برخی داروهای مخصوص استفاده شود. البته داروهای مجاز فشار خون در بارداری طیف وسیعی را دربر نمی‌گیرند.

راههای پیشگیری از فشارخون در بارداری چیست؟

ایجاد تغییرات ساده در سبک زندگی، مثل ورزش کردن و تغذیه متعادل، می‌تواند از بروز فشارخون بالا جلوگیری کند. باید این نکته را به خاطر داشت که برخی از فاکتورهای ریسک، مثل سابقه خانوادگی، نژاد و سابقه زایمان قبلی، در حیطه اختیار مادر نیست. به همین خاطر، برخی موارد فشار خون در بارداری قابل پیشگیری نیست. برخی از روش‌ها برای کاهش خطر فشار خون در بارداری عبارتند از:

• محدود کردن مصرف نمک
• مصرف آب زیاد
• تغذیه متعادل که غنی از غذاهای گیاهی باشد و غذاهای فرآوری شده در آن کم باشد
• ورزش منظم
• انجام منظم چکاپ‌های پیش از بارداری
• عدم استعمال دخانیات

 متخصصین پزشکی توصیه می‌کنند که افراد بطور منظم فشار خون خود را اندازه‌گیری کنند، مخصوصاً وقتی یک یا چند مورد از فاکتورهای ریسک را دارند، تا پیش از بروز مشکل از بروز آن جلوگیری شود. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله ورزش کردن در دوران بارداری را بخوانید.

فشارخون بالا در دوران بارداری می‌تواند در برخی موارد جان مادر را به خطر بیاندازد. اگر این عارضه درمان نشود، باعث آسیب دیدن مادر و نوزاد خواهد شد. این بیماری همیشه به عوارض جدی سلامتی منجر نخواهد شد، گاهی اوقات بعد از زایمان از بین خواهد رفت. در اکثر موارد فشار خون بالا در دوران بارداری قابل پیشگیری و درمان است. پزشک باید به دقت فشار خون بالا در بارداری را تحت نظر قرار دهد تا از بروز عوارض مرگبار آن پیشگیری نماید. مادران نیز باید به طور منظم ارزیابی‌های پیش از بارداری را انجام داده و هرگونه علائم بالینی غیرطبیعی را به پزشک خود گزارش دهند تا از سلامت خود و نوزادشان مطمئن شوند.

سخن پایانی

شما در این مقاله با فشارخون در بارداری آشنا شدید.همچنین از علائم، عوارض و درمان آن آگاه شدید.اگر سوال یا نظری دارید آن را در کاممنت مطرحح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.

سوالات متداول