افسردگی در بارداری ممکن است بسیاری از بانوان را درگیر خود کند. برای اینکه دوره حساس بارداری را بتوانید با آرامش و سلامت سپری کنید، باید نسبت به ویژگیها و مراقبتهای خاص این دوره آگاه باشید. یکی از ویژگیهای بارز این دوره که بیشتر زنان با آن مواجه میشوند، تغییرات خلقی است. باید گفت تغییرات هورمونی که از مقتضیات این دوره هستند، از عوامل اصلی چرخه خلق محسوب میشوند. بنابراین، تجربه احساسات متفاوت در بارداری تا اندازهای طبیعی است؛ با این حال، همواره باید نسبت به تغییرات شدید خلقی که ممکن است رنگ و بوی اختلالات روانی داشته باشند، هوشیار بود.شاید یکی از مهمترین گامها در مواجهه با افسردگی دوران بارداری آگاهی از علائم، علل و روشهای درمان آن باشد. در این مقاله با علائم پژمردگی در بارداری و نحوه درمان آن بیشتر آشنا خواهید شد. با ما تا انتهای این مطلب همراه باشید.
فهرست مطالب
- افسردگی بارداری چیست؟
- معرفی عوامل سببی افسردگی در بارداری
- چه عواملی خطر ابتلا به افسردگی در دوران بارداری را افزایش میدهند؟
- علائم افسردگی بارداری چیست؟
- چه افرادی مستعد ابتلا به افسردگی بارداری هستند؟
- افسردگی بارداری بر روی جنین چه تاثیراتی دارد؟
- آیا میتوان از افسردگی دوران بارداری پیشگیری کرد؟
- درمان افسردگی در بارداری چیست؟
- درمانهای طبیعی افسردگی بارداری چیست؟
- معرفی نکات مهم در افسردگی بارداری
- سخن پایانی و سوالات متداول
افسردگی بارداری چیست؟
بسیاری از زنان در دوران بارداری به دلیل تغییرات هورمونی و سایر عوامل دچار افسردگی بارداری میشوند.بهطورکلی پژمردگی نوعی اختلال خلقی است که در آن فرد عدم لذت و رضایت از زندگی و احساسات منفی را تجربه میکند. حال اگر این احساس در زمان بارداری ایجاد شود، افسردگی بارداری نام میگیرد.تقریبا 14 الی 23 درصد زنان افسردگی بارداری را تجربه میکنند. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله سونوگرافی آنومالی چیست را بخوانید. علاوه بر دردهای جسمی، اضطراب و استرس مداوم نیز در این دوره مادر را با شرایط دشواری مواجه میکند. افسردگی بارداری ممکن است با احساس غم و اندوه، افکار خودکشی، تغییر در عادات غذایی، تغییر در الگوی خواب و .. همراه باشد.
زنان در دوران بارداری ممکن است به طور طبیعی و به دلیل تغییرات هورمونی گاه دچار غم و اندوه و یا تغییراتی در خلقوخو شوند. اما باید بدانید گاهی این تغییر در خلقوخویی نشانههایی از افسردگی بارداری است. لازم است افراد در دوران بارداری هرگونه تغییر در خلقوخو و یا خواب و تغذیه با پزشک خود درمیان بگذارند.
پژمردگی برای زنان باردار ممکن است به دلیل شرایط خاصی که دارند دشوارتر از سایر افراد باشد. این نوع پژمردگی بر جنبههای مختلف زندگی مادر باردار و همسر او اثر زیادی میگذارد. پس افراد باید این موضوع را جدی بگیرند و هر چه سریعتر برای درمان آن اقدام کنند.گزارشها نشان میدهند که نیمی از زنان مبتلا به افسردگی تحت درمان قرار نمیگیرند و این مسئله میتواند به مرور زمان باعث پیشرفت افسردگی در فرد، بروز مشکلات جدی و میل به آسیب زدن به خود یا فرزند شود.
معرفی عوامل سببی افسردگی در بارداری
فاکتورهای مختلفی میتوانند در بروز افسردگی و بیحوصلگی در بارداری نقش داشته باشند که بعضی از آنها عبارتند از:
هورمونها
طبق تحقیقات نوروسایکولوژی (مطالعات مربوط به رابطه مغز و رفتار)، هورمونها بر بخشی از مغز که مسئول کنترل هیجانات ما هستند تاثیر میگذارند؛ بنابراین، تغییر سطح هورمونها طی دوران بارداری به ویژه افزایش ۲ هورمون «استروژن» و «پروژسترون» میتواند عامل بروز پژمردگی در این دوران باشد. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله محاسبه سن بارداری را بخوانید.
اینکه دقیقا چگونه تغییر در سطح استروژن، تغییرات خلقی را ایجاد میکند، به طور دقیق مشخص نیست؛ اما آنچه واضح است این است که هورمون استروژن با ماده شیمیایی مغزیِ سروتونین در ارتباط است. سروتونین یکی از هورمونهای شادیبخش است. افزایش سطح استروژن بر میزان سروتونین و سایر مواد شیمیایی مغزی شادیآور اثر میگذارد؛ در نتیجه، باعث بروز نوسانات خلقی میشود. برهم خوردن تعادل هورمونها، احساسات منفی مانند اضطراب، کجخلقی و افسردگی را ایجاد میکند.
پروژسترون، هورمون دیگری است که در دوره بارداری به خصوص در ۳ ماه اول بارداری، به سرعت افزایش مییابد. هورمون پروژسترون در احساس آرامش و رخوت نقش دارد؛ اما میزان زیاد آن در زنان باردار، حس خستگی و اندوه را به وجود میآورد.
استرس
احتمالا تصور میکنید که استرس تنها به سبب اتفاقات ناگوار پدید میآید. اما خوب است بدانید که استرس تنها منحصر به اتفاقات ناخوشایند نیست؛ وقایع خوشایندی مثل ازدواج یا یک پیشرفت بزرگ در زندگی هم میتوانند منبع استرس تلقی شوند.
افسردگی بارداری ناخواسته بسیار شایع است؛ اما بارداری حتی اگر با برنامهریزی قبلی رخ دهد، باز هم میتواند استرسزا باشد. بارداری اغلب با تغییر فعالیتهای اجتماعی، نگرانیهای مالی و به طور کلی تغییر در سبک زندگی همراه است که هر یک را میتوان به طور جداگانه یک منبع استرس دانست. این در حالی است که منابع استرس خود از عوامل مهم در ایجاد افسردگی محسوب میشوند.
سایر دلیل ابتلا به افسردگی در بارداری
علاوه بر این ۲ فاکتور اصلی، عوامل دیگری هم میتوانند در بروز پژمردگی دوران بارداری نقش داشته باشند. پرواضح است که اگر فرد پیش از بارداری، علائم افسردگی را تجربه کرده باشد، احتمال ابتلا به افسردگی بارداری در او بیشتر خواهد بود؛ همچنین وجود افراد افسرده در خانواده هم میتواند در افزایش احتمال ابتلا به افسردگی بارداری نقش داشته باشد.
چه عواملی خطر ابتلا به افسردگی در دوران بارداری را افزایش میدهند؟
عوامل مختلفی وجود دارند که خطر ابتلا به افسردگی در بارداری را افزایش میدهند. این عوامل شامل موارد زیر میشوند:
- اضطراب
- سابقه ابتلا به افسردگی یا اختلال بیقراری پیش از قاعدگی (PMDD)
- سابقه خانوادگی ابتلا به افسردگی یا سایر بیماریهای روانی
- سابقه آزار جسمی یا جنسی
- سن کم در زمان بارداری
- زندگی پراسترس
- نداشتن حمایت اجتماعی
- تجربه مشکلات زناشویی و خشونت خانگی
- بارداری ناخواسته
- ابتلا به دیابت
- مصرف سیگار، مواد مخدر و نوشیدنیهای الکلی
علائم افسردگی بارداری چیست؟
زنان بارداری که علائم پژمردگی را بیشتر از دو هفته تجربه کنند باید برای تشخیص و درمان افسردگی بارداری به روانشناس مراجعه کنند. مهمترین علائم افسردگی بارداری به شرح زیر هستند:
- خستگی زیاد
- عدم تمرکز
- فکر کردن به خودکشی و مرگ
- لذت نبردن از تفریحات و سرگرمیهایی که فرد قبلا به آنها علاقه داشته
- کم خوابی و یا خواب زیاد
- حس غم و اندوه
- احساس گناه، ناامیدی و حس بی ارزش بودن
- تغییرات در الگوی غذا خوردن
- وسواس بیش از حد
- داشتن افکار منفی
- پریشانی و گریه زیاد
- احساس انزوا و عزت نفس پایین
چه افرادی مستعد ابتلا به افسردگی بارداری هستند؟
وجود برخی فاکتورها در افراد ریسک ابتلا به پژمردگی بارداری را در زنان افزایش میدهد. در ادامه این موارد را باهم بررسی خواهیم کرد:
- زنانی که در گذشته سابقه سقط جنین داشتهاند
- افرادی که تحت درمانهای ناباروری قرار گرفتهاند
- داشتن سابقه خانوادگی افسردگی
- کسانی که در ارتباط با دیگران دچار مشکل هستند
- رخ دادن حوادث و اتفاقات استرسزا در دوران بارداری
- زنانی که در گذشته تحت سوءاستفاده جنسی، کلامی یا روانی قرار گرفتهاند
اگر شما هم این عوامل زمینهای را تجربه کردهاید بهتر است در زمان بارداری تحت نظر یک روانشناس باشید و علائم خود را با او بررسی کنید، تا از بروز پژمردگی بارداری جلوگیری کنید.
افسردگی بارداری بر روی جنین چه تاثیراتی دارد؟
درمان نشدن پژمردگی بارداری میتواند تاثیرات غیرقابلجبرانی را روی جنین بگذارد. پژمردگی مادر ممکن است موجب تغذیه ضعیف و یا اعمال پرخطری مانند مصرف سیگار و الکل و یا حتی اقدام به خودکشی شود. همه این عوامل بر رشد و سلامت جنین تاثیرات منفی باقی میگذارند و ممکن است موجب تولد کودک نارس با وزن پایین شود. نوزادانی که از مادران دارای افسردگی متولد میشوند، نسبت به سایر نوزادان تحرک کمتری دارند و معمولا آشفته هستند.
اگر پژمردگی در زمان بارداری درمان نشود ممکن است بعد از زایمان نیز ادامه پیدا کند. این افسردگی ممکن است بر رابطه مادر و نوزاد تاثیرات منفی بگذارد. نوزادان در مراحل اولیه رشد به شدت نیازمند برقراری رابطه نزدیک با مادر هستند، اگر این رابطه به خوبی میان مادر و فرزند شکل نگیرد، ممکن است حتی کودک در بسیاری از مراحل رشد خود دچار آسیبهای جبرانناپذیری شود. بنابراین تشخیص به موقع پژمردگی بارداری و درمان آن اهمیت بسیاری دارد و نباید از علائم آن غافل شد.
آیا میتوان از افسردگی دوران بارداری پیشگیری کرد؟
مشاوره که شامل رفتار درمانی شناختی (CBT) و درمان بین فردی (IPT) میشود، به جلوگیری از پژمردگی در بارداری کمک میکند. اگر حداقل یکی از موارد زیر را دارا هستید، در دوران بارداری به مشاور مراجعه کنید:
- علائم افسردگی
- سابقه ابتلا به افسردگی یا سایر بیماریهای روانی
- بارداری در سن کم
- داشتن زندگی پراسترس
- تجربه خشونت خانگی
شما میتوانید احساسات و نگرانیهای خود را با مشاور در میان بگذارید. مشاور از طریق CBT و IPT به شما کمک میکند که احساسات خود را درک کرده و با مشکلاتتان کنار بیایید. CBT در شناسایی افکار و رفتارهای منفی و جایگزین کردن آنها با افکار و رفتارهای مثبت موثر است. IPT هم به شما کمک میکند مشکلات موجود در زندگی شخصی و رابطه با اطرافیان را شناسایی کرده و آنها را برطرف کنید.
درمان افسردگی در بارداری چیست؟
شاید از خود سوال کنید آیا درمان افسردگی بارداری امکانپذیر است؟ یا افسردگی بارداری به طور کامل درمان میشود؟ در پاسخ به این سوال باید بگوییم پژمردگی بارداری مانند هر مشکل روانشناختی دیگر قابل درمان یا بهبود و کاهش علائم است. در صورتی که تشخیص درست و به موقع صورت بگیرد میتوانید با مراجعه به روانشناس جهت درمان اقدام کنید. درمان پژمردگی بارداری در صورت همراهی فرد با مسیر درمان امکانپذیر است و میتوان عوارض آن را تا حد زیادی کاهش داد. بنابراین گام اول درک لزوم درمان و مراجعه به یک روانشناس متخصص است.
پس از مراجعه، روانشناس علائم پژمردگی در فرد را بررسی میکند و در صورت نیاز درمان فرآیند درمان را با توجه به شرایط مادر آغاز میکند. درمانهای افسردگی بارداری معمولا شامل دارو درمانی، رواندرمانی فردی و گروه درمانی است. در مواردی که افسردگی خفیف است معمولا رواندرمانی فردی و یا گروهی برای فرد انجام میشود و بهمرور، علائم افسردگی در او کاهش پیدا میکند.
اگر به تشخیص روانشناس، پژمردگی بارداری شدید باشد، دارو درمانی برای فرد انجام میشود. البته به دلیل عوارض و خطر داروهای ضد بیدلی برای جنین این کار حتما باید توسط روانپزشک متخصص و با توجه به شرایط بارداری صورت بگیرد. در دوران بارداری مصرف بسیاری از داروهای ضدافسردگی به دلیل تاثیرات منفی بر جنین ممنوع است.دارو درمانی به همراه جلسات روان درمانی به فرد کمک میکند عوارض افسردگی در زمان بارداری کاهش پیدا کند.
درمانهای طبیعی افسردگی بارداری چیست؟
در کنار مراجعه به روانشناسی و جلسات درمانی با انجام برخی فعالیتها میتوانید عوارض افسردگی بارداری را در خود کاهش دهید. در ادامه برخی از این توصیهها را ذکر خواهیم کرد:
ورزش کردن
ورزش کردن به شما کمک میکند علائم پژمردگی را کاهش دهید. شرکت در جلسات مدیتیشن و یوگا مخصوص زنان باردار میتواند بسیار کمککننده باشد.
تغذیه مناسب
کاهش مصرف کافئین، شکر، کربوهیدراتها و مصرف پروتئینهای سالم به شما در رفع افسردگی کمک خواهد کرد.
استراحت کافی
برنامه منظمی برای استراحت و خواب داشته باشید. استراحت کافی باعث میشود ذهن توانایی مقابله با استرس را داشته باشد.
صحبت درباره ترسها و نگرانیها
با همسرتان درباره ترسها و استرسهایتان صحبت کنید و از حمایت او برخوردار شوید.
معرفی نکات مهم در افسردگی بارداری
- بسیاری از زنان ممکن است در دوران بارداری خود، پژمردگی را تجربه کنند اما گاهی این افسردگی تا بعد از زایمان نیز ادامه پیدا میکند. اگر پژمردگی به موقع تشخیص داده شده و فرآیند درمان در حین بارداری آغاز شود احتمال ادامه پیدا کردن افسردگی بعد از زایمان بسیار ناچیز خواهد بود.
- در درمان پژمردگی همراهی همسر و اعضای خانواده اهمیت بسیاری دارد. حمایت شدن از طرف اعضای خانواده نقش بهسزایی در درمان سریعتر افسردگی دارد.
- خانواده باید توجه داشته باشند ایجاد فضای امن و همدلانه باعث میشود فرد علائم خود را مخفی نکند و درباره احساسات خود حرف بزند. پس لازم است همسر و یا خانواده فضایی ایجاد کنند تا مادر دارای افسردگی بتواند با محیط اطراف خود، ارتباط برقرار کرده و از مشکلات خود صحبت کند.
- اگر دچار افسردگی هستید باید بدانید نباید از ابراز احساسات و بیان افکار خود خجالت بکشید. اگر احساسات ناخوشایندی دارید با نزدیکان خود در میان بگذارید و اگر این احساسات پس از مدتی همچنان ادامه داشت بهتر است به روانشناس مراجعه کنید.
- تغییر در شیوه و سبک زندگی، مانند تغییر در تغذیه، الگوی خواب منظم و انجام ورزش در درمان افسردگی بسیار تاثیرگذار است. در کنار درمان حرفهای حتما برای اصلاح سبک زندگی اقدام کنید.
- سعی نکنید به تنهایی با سختیهای بارداری و یا تغییرات خلقوخو مقابله کنید، حتما از دیگران کمک بگیرید.
- از انجام کارها و فعالیتهای شدید که شما را خسته میکنند خودداری کنید. در طول روز سعی کنید برخی از فعالیتهایی که دوست دارید را انجام دهید.
- با خودتان مهربان باشید و از انتظارات بیشازحد از خود نداشته باشید. درمان را شروع کنید و بهآرامی پیش بروید.
سخن پایانی
شما در این مقاله با افسردگی در بارداری آشنا شدید.همچنین از علائم و عوارض آن آگاه شدید.اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
کدام نوع افسردگی میتواند در دوران بارداری رخ دهد؟
اختلال افسردگی اساسی (MDD)، در دوران بارداری بسیار شایع است. MDD، یک نوع افسردگی شدید است که زندگی روزمره را مختل میکند. این بیماری باعث احساس غم و اندوه شده و روی فکر و عملکرد شما تاثیر میگذارد. MDD به درمان توسط متخصص نیاز دارد.
میزان شیوع افسردگی در دوران بارداری چقدر است؟
اگر پژمردگی در دوران بارداری یا در سال اول بچه دار شدن رخ دهد، به آن افسردگی دوران بارداری میگویند. معمولا از هر ۷ زن ۱ نفر به این مشکل دچار میشود؛ یعنی حدود ۱۵ درصد زنان در دوران بارداری یا بعد از آن با مشکل افسردگی مواجه میشوند. معمولا این میزان در کشورهای با درآمد کم و متوسط بالاتر است.
